مدیریت بهره برداری از آب های زیرزمینی در سطح مزرعه و دشت: مطالعه موردی دشت فیروزآباد

بهره برداری بی رویه از منابع آب های زیرزمینی به دلیل عدم موازنه میان کل برداشت و تغذیه منجر به کاهش سطح آب های زیرزمینی با نرخی سریعتر خواهد شد. به منظور برقراری تراز بین برداشت و تغذیه، راهکارهای عمده مشتمل بر تقویت مدیریت منابع آب های زیرزمینی، بکارگیری سیاستهای مدیریت تقاضا، بهبود راندمان آبیاری و افزایش عرضه آب می باشد. نظر به این که بین درآمد زارعین و پایداری در مزارعی که متکی برآب های زیرزمینی هستند مبادله وجود دارد، ضروری است که از مدلهای ریاضی جهت بررسی تأثیر میزان برداشت از آب های زیرزمینی بر درآمد کشاورزان و پایداری استفاده شود. چنین مدل هایی قادرند که الگوی کشت بهینه، استراتژیها و روشهای مناسب آبیاری را در سطوح مختلف دسترسی به آب آبیاری تعیین نمایند. در این راستا در مطالعه حاضر، ابتدا اثر برداشت از آب های زیرزمینی بر معیاری از رفاه اجتماعی با استفاده از مدل اقتصاد سنجی بررسی شد. سپس ارتباط میان درآمد زارعین و برداشت از آب های زیرزمینی با استفاده از برنامه ریزی چند هدفه و آرمانی مورد بررسی قرار گرفت. داده ها مورد نیاز با استفاده از نمونه گیری طبقه بندی تصادفی جمع آوری شد. در مرحله اول 16 روستا انتخاب شدند و در مرحله دوم 131 بهره بردار با استفاده از نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شدند. برای بدست آوردن داده های مربوط به نهاده-ستانده و میزان منابع در دسترس و سایر اطلاعات، از کشاورزان مصاحبه حضوری به عمل آمد. نتایج نشان داد که رفاه اجتماعی در نتیجه برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی در چاههای نیمه عمیق و عمیق به ترتیب 81 و 38 ریال برای هر مترمکعب کاهش می یابد. همچنین نتایج در سطح دشت نشان داد که پمپاژ سالانه آب های زیرزمینی با کنترل بهینه کمتر از پمپاژ کنونی آب با نرخ تنزیل کمتر از 18 درصد می باشد. بر اساس نتایج بدست آمده از برنامه ریزی چندهدفه و آرمانی برای همه گروههای همگن درصد کاهش سود کمتر از درصد کاهش برداشت است. به طور مثال کاهش 12 درصد آب مصرفی اثر چشمگیری را بر درآمد زارعین نداشته است (درآمد زارعین حدود5 درصد کاهش می یابد). نتایج همچنین نشان داد که اتخاذ استراتژیهای کم آبیاری وبکارگیری سیستم آبیاری بارانی منجر به کاهش برداشت از آب های زیرزمینی در مقایسه با شرایط کنونی می شود .نهایتا اینکه نتایج مطالعه حاضرمی تواند به کشاورزان در انتخاب الگوی کشت، استراتژی و روش آبیاری، به گونه ایکه درآمد زارعین و برداشت آب از سفره های زیرزمینی همزمان بهینه گردند، کمک نماید.